BİR BAROMETRE İLE GÖKDELEN YÜKSEKLİĞİ NASIL ÖLÇÜLÜR

Bu soru Kopenhagen daki bir Unv.'nin fizik sinavindan alinmistir:

"Bir gokdelenin yuksekligini barometre ile nasil bulursunuz, anlatiniz." Ogrencilerden birinin cevabi: "Barometrenin ucuna bir ip baglarsiniz. Sonra gokdelenin tepesinden asip sallarsiniz. Barometre yere degdiginde ipin boyuyla barometrenin boyunun toplami gokdelenin yuksekligini verecektir." Bu oldukca orijinal cevap hocayi cileden cikartmaya yetti ve ogrenci dersten kaldi. Ogrenci cevabinin dogrulugu konusunda itirazda bulundu ve Unv. Durumu cozmek icin baska bir hoca gonderdi. Bu noktada ogrenci hakkinda ne dusnurdunuz? Sizin karariniz ne olurdu ? Cocuk kalmali mi gecmeli mi ? Yeni hoca, hoca cevabin aslinda dogru olduguna fakat kaydadeger bir fizik bilgisinin varligini gostermedigine karar verdi. Sorunu cozmek uzere oprenciyi çağırıp en azindan asgari bir temel fizik bilgisi olup olmadigini anlamak icin ona alti dakika vererek sorunun sozlu cevabini vermesi kararini aldi.

Ilk bes dakika genc sessizlige gomuldu. Alni dusunceden kiris kiris olmustu. Hoca zamanin tukenmekte oldugunu hatirlattiginda genc cesitli cevaplarinin oldugunu fakat hangisini kullanacagina karar veremedigini soyledi. Tekrar acele etmesi tavsiye edilince genc soyle cevapladi:

"Ilk olarak, barometreyi gokdelenin tepesine cikartip kenarindan asagi birakip yere inene kadar gecen sureyi olcersiniz. Binanin yuksekligi (H=0.5 x g x t kare) formulu uygulanarak hesaplanabilir. Fakat barometre icin kotu bir secim..." "Veya gunes parliyorsa, barometrenin yuksekligini olcersiniz. Sonra onu bir yere dikip golge uzunlugunu ve sonra da gokdelenin golge uzunlugunu olcebilirsiniz. Bundan sonrasi basit bir orantiyi cozmek olacaktir" "Fakat bu konuda gok bilimsel bir cevap istiyorsaniz barometrenin ucuna bir sicim baglayip onu bir sarkac gibi sallandirabilirsiniz; once yer seviyesinde daha sonra da gokdelenin tepesinde. Yuksekligi T=2pi kare kvk (I /g)formulundeki farktan yararlanarak bulabilirsiniz." "Yahut da gokdelenin disarisinda bir yangin cikis merdiveni varsa barometreyi bir cetvel gibi kullanarak yukariya cikarken gokdelenin boyunu barometre yuksekligi biriminden sayip bunlari toplayabilirsiniz." "Eger ille de sıkıcı ve ortodoks olmak istiyorsaniz, tabii ki barometre ile gokdelenin tepesindeki ve yer seviyesindeki basinci olcer milibar cinsinden cikan farki feet'e cevirebilirsiniz ve yuksekligi bulursunuz." "Ancak bizler daima zihnin bagimsizligi ve bilimsel metodlar kullanma konusunda tesvik edildigimiz icindir ki en iyi yol suphesiz hademenin kapisini calmak ve yeni bir barometre isteyip istemedigini sorarak gokdelenin yuksekligini soylemesi durumunda ona bu barometreyi verecegimizi soylemek olurdu."

Simdi genci dinledikten sonra hala ayni seyi mi dusnuyorsunuz ? Gecmeli mi kalmali mi ? Ogrencinin adi: Niels Bohr, Fizik'te nobel odulu kazanan tek Danimarkali.